Μηρυκαστική Διαταραχή

Ελένη Κουμίδη

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

www.elenikoumidi.gr

 «ΜΗΡΥΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ»

Τι είναι;

Η Μηρυκαστική Διαταραχή είναι μία ψυχική διαταραχή που ανήκει στην ομάδα των Διαταραχών σίτισης και πρόσληψης τροφής.

Οι διαταραχές σίτισης και πρόσληψης τροφής χαρακτηρίζονται από μια επίμονη διατάραξη στην λήψη τροφής που μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αλλοιωμένη κατανάλωση του φαγητού δυσχεραίνοντας σε σημαντικό βαθμό την σωματική ή ψυχοκοινωνική λειτουργία του ατόμου.

Τα διαγνωστικά κριτήρια της Μηρυκαστικής Διαταραχής είναι τα εξής:

Α. Υπάρχει επαναλαμβανόμενη αναγωγή τροφών για έναν τουλάχιστον μήνα. Η τροφή αυτή μπορεί να μασηθεί ξανά, να καταποθεί ξανά ή να αποβληθεί από το στόμα.

Επιπλέον, ας σημειωθεί εδώ ότι η μερικώς χωνευμένη τροφή επανέρχεται στο στόμα χωρίς κάποια εμφανή σημάδια ναυτίας ή αηδίας. Η αναγωγή τροφών στην διαταραχή αυτή θα πρέπει να εμφανίζεται συχνά, σχεδόν καθημερινά.

Β. Η επαναλαμβανόμενη αναγωγή δεν αποδίδεται σε σχετιζόμενη γαστρεντερική ή σε άλλη σωματική κατάσταση (π.χ. γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, στένωση του πυλωρού).

Γ.  Η διαταραχή δεν συμβαίνει αποκλειστικά κατά την διάρκεια της ψυχογενούς ανορεξίας, της ψυχογενούς βουλιμίας, της διαταραχής υπερφαγίας ή της αποφευκτικής/ περιοριστικής διαταραχής πρόσληψης τροφής.

Δ. Αν τα συμπτώματα εμφανίζονται στο πλαίσιο μιας άλλης ψυχικής διαταραχής (π.χ. νοητική αδυναμία ή μιας άλλης νευροαναπτυξιακής διαταραχής), τότε θεωρούνται βαριά και δικαιολογούν επιπρόσθετη κλινική προσοχή.

Τι δεν είναι η Μηρυκαστική Διαταραχή;

• Η Μηρυκαστική Διαταραχή δεν είναι οργανικής προέλευσης αλλά είναι μια ψυχογενής διαταραχή, κατά την οποία η αναγωγή τροφών θα πρέπει να διαχωρίζεται ως σύμπτωμα κάποιας άλλης οργανικής διαταραχής (π.χ. γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, στένωση του πυλωρού).
• Η αναγωγή τροφών (παλινδρόμηση) ως σύμπτωμα μπορεί να εμφανισθεί στις περιπτώσεις ψυχογενούς ανορεξίας και βουλιμίας για λόγους αποφυγής απόκτησης βάρους, σημείο που διαχωρίζει διαγνωστικά αυτές τις περιπτώσεις με την Μηρυκαστική Διαταραχή.

Ποια είναι η πορεία της διαταραχής;

Η Μηρυκαστική Διαταραχή μπορεί να ξεκινήσει κατά την διάρκεια της νηπιακής, παιδικής ηλικίας, της εφηβείας ή της ενηλικίωσης. Η διαταραχή στα νήπια ξεκινάει συνήθως στα 4 έτη και συνήθως υποχωρεί. Όμως, όταν η διαταραχή παρατείνεται χρονικά, τότε μπορεί να οδηγεί σε κίνδυνο για την υγεία του παιδιού (π.χ. υποσιτισμός) και μάλιστα κάποιες φορές να αποβεί μοιραία για την ζωή του. Γενικά, η πορεία της διαταραχής μπορεί να είναι είτε περιστασιακή είτε συνεχόμενη.

Έχει παρατηρηθεί ότι για τα άτομα που πάσχουν από νοητική αδυναμία, τόσο τα νήπια όσο και οι ενήλικες, η συμπεριφορά της αναγωγής τροφών φαίνεται να έχει αυτό-καταπραϋντικό, ανακουφιστικό ή αυτό-διεγερτικό χαρακτήρα, παρόμοιου με αυτόν που έχουν και άλλες επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως το κούνημα του κεφαλιού.

Που οφείλεται; 

Ποια είναι τα αίτια της Μηρυκαστικής Διαταραχής; Σήμερα, η απάντηση που δίνεται από την επιστήμη της Ψυχολογίας στο ερώτημα σχετικά με τα αίτια των ψυχικών διαταραχών, που ισχύει και σε αυτή την περίπτωση, είναι η ύπαρξη συνδυασμού παραγόντων που συντρέχουν στο να προκύψει κάποια ψυχική διαταραχή. Ο συνδυασμός αυτός εκφράζεται με τον όρο «εύρος αντίδρασης», που σημαίνει ότι η κληρονομικότητα (βιολογικοί παράγοντες) από την μια μεριά, μπορεί να ορίσει το επίπεδο της ανάπτυξης στοιχείων προσωπικότητας και το περιβάλλον (οικογενειακό, κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό, οικονομικό κ.α.) απ’ την άλλη, μπορεί να επιφέρει αλλαγές (προς θετική ή αρνητική κατεύθυνση) στο ήδη υπάρχον βιολογικό υπόστρωμα. Η επιστήμη της Ψυχολογίας έχει διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις. Κάθε θεωρητική ψυχολογική προσέγγιση ερευνά και παρουσιάζει τα ζητήματα που αφορούν την αιτιολογία και την θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Έχει βρεθεί πως οι λεγόμενοι παράγοντες κινδύνου παίζουν έναν προγνωστικό ρόλο και μπορούν να καταδείξουν εάν υπάρχει κάποιος αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης κάποιου είδους ψυχικής διαταραχής. Στην περίπτωση της Μηρυκαστικής Διαταραχής αυτοί οι παράγοντες είναι οι εξής:

• Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Όταν υπάρχουν ψυχοκοινωνικά προβλήματα, όπως η έλλειψη ερεθισμάτων στην καθημερινή ζωή, η αμέλεια, αγχωγόνες συνθήκες ζωής και προβλήματα στις σχέσεις γονέων-παιδιού μπορούν να αποτελέσουν παράγοντες αυξημένου κινδύνου εμφάνισης αυτής της διαταραχής.

Συχνότητα:

Σχετικά με την Μηρυκαστική Διαταραχή δεν υπάρχουν ακόμη ολοκληρωμένα στατιστικά δεδομένα. Μέχρι σήμερα, έχει διαπιστωθεί αυξημένος αριθμός αυτής της διαταραχής στα άτομα με νοητική αδυναμία.

Ποια είναι τα σημάδια πως κάποιος πάσχει από Μηρυκαστική Διαταραχή;

Ένας ασθενής που πάσχει από αυτή την διαταραχή μπορεί να εμφανίζει χαμηλό σωματικό βάρος λόγω υποσιτισμού που ακολουθείται από την επαναλαμβανόμενη αναγωγή τροφών. Τα παιδιά μπορεί να εμφανίζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη καθώς και μαθησιακές δυσκολίες.

Τι βιώνει και πως συμπεριφέρεται κάποιος με Μηρυκαστική Διαταραχή;

Τα παιδιά που πάσχουν από Μηρυκαστική Διαταραχή παίρνουν μια χαρακτηριστική στάση σώματος, κατά την διάρκεια κατανάλωσης τροφής, όπου τεντώνουν την πλάτη και το κεφάλι προς τα πίσω κάνοντας παράλληλα κινήσεις πιπιλίσματος με την γλώσσα τους. Στο σημείο αυτό, στο DSM-5 σημειώνεται η εξής χαρακτηριστική φράση: «Μπορεί να δίνουν την εντύπωση ότι παίρνουν ικανοποίηση από αυτήν την δραστηριότητα». Η φράση αυτή μας βοηθά να κάνουμε μια περαιτέρω ψυχολογική-ψυχαναλυτική ανάγνωση του φαινομένου, ότι δηλαδή, σημασία για τα άτομα που προβαίνουν σε αυτή την κίνηση, έχει η ίδια η κίνηση του στόματος, της γλώσσας και όχι η τροφή ως τέτοια. Η τροφή έτσι, ως αντικείμενο, έχει γίνει το μέσο με το οποίο το στόμα κινείται και με τον τρόπο αυτό το άτομο ικανοποιείται. Ο ρόλος εδώ της τροφής δεν αφορά την επιβίωση αλλά την ικανοποίηση της στοματικής ενόρμησης, η οποία ακολουθείται από το αίσθημα της ανακούφισης. Αυτός φαίνεται να είναι και ο λόγος που η συγκεκριμένη διαταραχή δεν σχετίζεται με την τροφή ως τέτοια (π.χ. τι τρώω, πόσο τρώω), ούτε με την εικόνα του σώματος (π.χ. πως φαίνομαι σωματικά, πόσα κιλά πήρα).

Επιπλέον, τα παιδιά με αυτή την διαταραχή μπορεί να είναι ευέξαπτα και πεινασμένα ανάμεσα στα επεισοδιακά αυτά γεύματα. Η απώλεια βάρους και η αδυναμία ανάκτησης βάρους είναι κοινά γνωρίσματα σε αυτά τα παιδιά. Ο υποσιτισμός μπορεί να υπάρξει στις περιπτώσεις που τα άτομα φαινομενικά αισθάνονται πείνα και τρώνε μεγάλες ποσότητες φαγητού καθώς ακολουθείται άμεσα η αναγωγή τροφών.

Οι έφηβοι και οι ενήλικες με αυτή την διαταραχή μπορεί να κρύβουν αυτή την συμπεριφορά είτε βάζοντας το χέρι μπροστά στο στόμα τους είτε βήχοντας. Κάποια άτομα μπορεί να αποφεύγουν να τρώνε με άλλους λόγω ακριβώς αυτής της συμπεριφοράς.

Θεραπευτική Αντιμετώπιση:

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της Μηρυκαστικής Διαταραχής απαιτεί έναν συνδυασμό ιατρικών και ψυχολογικών παρεμβάσεων. Για την αντιμετώπιση αυτής της διαταραχής θα χρειαστεί να παρέμβουν: ο γιατρός (ιατρικές εξετάσεις, φαρμακευτική αγωγή), ο διατροφολόγος (διατροφικές ανάγκες) και οι ειδικοί ψυχικοί υγείας (ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση).

Η ψυχοθεραπεία – ψυχανάλυση είναι ιδιαιτέρως σημαντική για την θεραπευτική αντιμετώπιση της διαταραχής. Η επιλογή της μεθόδου ψυχοθεραπείας, ατομικής, ομαδικής ή οικογενειακής, κρίνεται κάθε φορά κατά περίπτωση.

Πως μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;

Έχω αντιληφθεί ότι ο τρόπος που τρώω δυσχεραίνει την σωματική και ψυχική μου υγεία; Προβαίνω σε αναγωγή τροφών είτε από συνήθεια είτε λόγω μη ελεγχόμενης συνθήκης; Θα χρειασθεί τότε να επισκεφτώ έναν ειδικό ψυχικής υγείας αλλά και να προβώ σε όλες τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις.

Πως μπορώ να βοηθήσω έναν δικό μου άνθρωπο που πάσχει από Μηρυκαστική Διαταραχή; 

Ένας άνθρωπος που θέλει να βοηθήσει έναν δικό του άνθρωπο με κάποια ψυχική διαταραχή, ας μην ξεχνάει ότι ο ίδιος δεν είναι θεραπευτής, δεν θα μπορέσει δηλαδή να θεραπεύσει τον άνθρωπο αυτό αλλά βεβαίως μπορεί να του σταθεί, να είναι δίπλα του ως παρουσία. Η παρουσία ενός ανθρώπου δίπλα στον ψυχικά ασθενή προάγει την μεταξύ τους επικοινωνία δίνοντας το μήνυμα ότι «δεν είναι μόνος». Η αγάπη και η υποστήριξη είναι πολύ σημαντική για τον ψυχικά ασθενή. Η επικοινωνία μας μαζί του θα πρέπει να διέπεται από σεβασμό. Μπορούμε μεν να εκφράσουμε τις ανησυχίες μας για την ψυχική του κατάσταση αλλά δεν ξεχνάμε να είμαστε «ανοικτοί» σε αυτά που ακούμε χωρίς να προσπαθούμε να τον κρίνουμε ή να επιβάλουμε την δική μας γνώμη. Όταν αντιληφθούμε ότι η ψυχική και σωματική υγεία αυτού του ανθρώπου έχει επιβαρυνθεί, τότε είναι ώρα να του προτείνουμε να επισκεφτεί ένα ειδικό ψυχικής υγείας. Στην συγκεκριμένη διαταραχή, αν μιλάμε για παιδιά ασθενείς θα χρειασθεί ιδιαίτερη προσοχή με πιθανή άμεση ιατρική παρέμβαση με σκοπό να προληφθεί ο υποσιτισμός. Βεβαίως, για όσο συμπαραστεκόμαστε σε έναν δικό μας άνθρωπο δεν ξεχνάμε ποτέ να επιδεικνύουμε υπομονή και να προσέχουμε και την δική μας ψυχική υγεία.

Για να κατεβάσετε το κείμενο σε μορφή pdf πατήστε ΕΔΩ.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

• DSM-5, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, American Psychiatric Association, 5^th edition, American Psychiatric Publishing (2013).

Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο και εδώ: https://psychoedu.gr/mirikastiki-diatarachi/